Losse Onderdelen # 10: Gullah Geechee
Een Gullah Geechee familie rond 1900
door Guido van den Boorn
Het zijn van die vragen die zo af en toe door mijn hoofd gaan: bestaat er zoiets als de roots achter de roots (cultuur, muziek etc.)? Talloze invloeden zijn te onderscheiden in de country, in de bluegrass, in de blues en de jazz. Zeker, we kunnen ze duiden als “dat komt uit de Hill Country van de Delta, of die en die klankkleur, die komt uit de gospel-hoek”. Maar vormen die invloeden nog ergens een echte, levende cultuur?
Roots roots
Yep, die is er. West-Afrikaanse stammen als de Gola, de Mende en de Kissi leverden in de 18e en 19e eeuw vooral slaven die expert waren in de verbouw van traditionele Afrikaanse rijst. Die werden aan het werk gezet op de rijstvelden langs de kust en de eilanden van South Carolina, Georgia tot aan Florida. Na de Burgeroorlog, zo rond 1870, trokken de blanke eigenaren weg (te weinig winst, muggen en hurricanes!) en lieten de slaven aan hun lot over. De kuststrook en de eilanden raakten geïsoleerd.
En zo ontstond de Gullah Geechee cultuur, de meest authentieke Afro-Amerikaanse cultuur in het moderne USA.
Afrikaanse banden
Hun eigen kunde in de rijstverbouw (in tegenstelling tot de katoenverbouw in de Delta) en hun isolement zorgden voor het behoud van hele sterke Afrikaanse banden. Sinds de jaren ’60 proberen rijke blanken weer terug te keren naar de eilanden om er golfbanen en hotels neer te zetten. De Gullah verzetten zich dan ook heftig, geholpen door wetgeving uit 2006 (naar het voorbeeld van het Native-American streven naar zelfstandigheid).
“Gullah” is mogelijk een verbastering van de stamnaam “(An)Gola”, en Geechee van de “Kissi”. Hun taal is een Creools mengsel van Engels en allerlei Afrikaanse talen. Heel bijzonder: het cultureel erfgoed staat onder leiding van een Gullah Queen.
Daughters of the Dust
Voor een prachtige verbeelding van die Gullah-cultuur moet je naar het meesterwerk Daughters of the Dust van regisseur Julie Dash uit 1991 kijken. Naast prachtig vlechthandwerk, heerlijke culinaire hoogstandjes en hun literaire tradities (een eigen vertaling van het Nieuwe Testament!) staat muziek centraal in hun cultuur.
Kumbaya
Ook hier was het musicoloog Alan Lomax die in 1959 de eerste opnamen maakte. Wat onmiddellijk opvalt aan deze muziek is dat er dezelfde intensiteit uit klinkt als in de Delta. Maar het is geen countryblues, het zijn geen rags of hollers. Het zijn pure spirituals. In de beste tradities uit West-Afrika in 'beurtzang' vertolkt door een solozanger(es), gevolgd door koorzang die heel spaarzaam begeleid wordt door percussie en soms een gitaar. Met een sterke focus op christelijke thema’s als 'Moses’ tocht uit Egypte' of het lijden van de mensheid. Wist je dat het bekendste kampvuurliedje ter wereld 'Kumbaya' een Gullah spiritual is?
De Gullah-gemeenschap heeft deze samenzang tot een ware kunst verheven. Die kunst kunnen we heden ten dage nog steeds ervaren op de eilanden langs de oostkust (geniet bijvoorbeeld van de Ranky Tanky, recent nog te bewonderen op North Sea Jazz) Daarmee zijn de Gullah echte roots van de moderne roots.
Kijk en luister
- Klik HIER voor een korte schets van de Gullah Geechee
- Een klassieke Gullah-spiritual: Rev. Robert Wilkins' What do you think about Jesus?
- Een Alan Lomax-opname uit 1959: John Davies and the Georgia Sea Island Singers met Moses don’t get lost
- 14 minuten genieten van hedendaagse Gullah Geechee muziek met Ranky Tanky in concert.
